ศัพท์ที่ควรรู้
กลุ่มสิ่งมีชีวิต คือ สิ่งมีชีวิตตั้งแต่ 2 ชนิดขึ้นไป อาศัยอยู่รวมกันในแต่ละบริเวณในเวลาใดเวลาหนึ่ง
แหล่งที่อยู่ คือ บริเวณที่กลุ่มสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่ เช่น สระน้ำ บึง ขอนไม้ ทะเล สนามหญ้า ป่าชายเลน
1.ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งมีชีวิต
ในแต่ละแหล่งที่อยู่จะมีสิ่งมีชีวิตมากกว่าหนึ่งชนิดอาศัยอยู่รวมกัน จะมีรูปแบบความสัมพันธ์ที่เหมือนกันหรือแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับชนิดของสิ่งมีชีวิตและสภาพแวดล้อมที่อาศัยอยู่ เพื่อประโยชน์ต่อการดำรงชีวิต สามารถสรุปความสัมพันธ์ได้ 4 ด้าน ดังนี้
1) ความสัมพันธ์ด้านแหล่งที่อยู่อาศัย
ป่าไม้เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยสัตว์ บนต้นไม้เป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์บางชนิด เช่น ลิง กระรอก นก มด ผึ้ง และเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของพืชบางชนิด เชน กาฝาก กล้วยไม้ป่า
เสืออาศัยอยู่ในป่า
นกอาศัยอยู่บนต้นไม้
ช้างอาศัยอยู่ในป่า
ผึ้งทำรังบนต้นไม้
2) ความสัมพันธ์ด้านแหล่งอาหาร
มีความสัมพันธ์ด้านการกินกันเป็นอาหาร เช่น
- ปลาเป็นแหล่งอาหารของนกกระยาง
- หญ้าเป็นแหล่งอาหารของวัว ม้า ควาย
- กวางเป็นแหล่งอาหารของเสือและสิงโต
- ข้าวโพดเป็นแหล่งอาหารของตั๊กแตนและนก
- หนอนและไส้เดือนเป็นแหล่งอาหารของนก
นกกินปลาเป็นอาหาร
เสือกินกวางเป็นอาหาร
กบกินตั๊กแตนเป็นอาหาร
3) ความสัมพันธ์ด้านแหล่งหลบภัย
เพื่อหลบภัยจากศัตรู เช่น ปลาการ์ตูนซ่อนตัวอยู่ในดอกไม้ทะเล ปลาตีนและสัตว์อื่น ๆ ซ่อนตัวอยู่ในป่าชายเลน
ปลาการ์ตูนซ่อนตัวในดอกไม้ทะเล
ปะการังเป็นที่หลบภัยของสัตว์น้ำ
ป่ารกเป็นที่หลบภัยของสัตว์ป่า
4) ความสัมพันธ์ด้านแหล่งสืบพันธ์และเลี้ยงดูลูกอ่อน เช่น นกทำรังบนต้นไม้เพื่อเลี้ยงดูลูกอ่อน
นกทำรังบนต้นไม้เพื่อเลี้ยงดูลูกอ่อน
2.ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งไม่มีชีวิต
สิ่งมีชีวิตจำเป็นต้องอาศัยสิ่งไม่มีชีวิตเพื่อการดำรงชีวิต เช่น ใช้ดินและน้ำเป็นที่อยู่อาศัย ใช้อากาศเพื่อหายใจ เช่น
- อากาศ สิ่งมีชีวิตใช้ในการหายใจ
- แสง พืชใช้สร้างอาหาร แสงมีอิทธิพลต่อพฤติกรรมของสัตว์ เช่น สัตว์บางชนิดออกหากินตอนกลางวัน สัตว์บางชนิดออกหากินตอนกลางคืน
- น้ำ เป็นแหล่งที่อยู่และเป็นแหล่งอาหารของสัตว์น้ำและพืชน้ำ
- อุณหภูมิ มีอิทธิพลต่อโครงสร้างและลักษณะของสิ่งมีชีวิต เช่น สัตว์ในเขตหนาวจะมีขนยาวหนาและมีชั้นไขมันใต้ผิวหนังหนา เพื่อให้ร่างกายอบอุ่น
- ดินและแร่ธาตุ ช่วยในการเจริญเติบโตของพืช ดินเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์บางชนิด
