วิชาภูมิศาสตร์เศรษฐกิจ 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 (ส30282) ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2564

ภูมิศาสตร์เศรษฐกิจ

ภูมิศาสตร์เศรษฐกิจ เป็นวิชาภูมิศาสตร์แขนงหนึ่ง ศึกษาถึงประเภทและลักษณะของกิจกรรมทางเศรษฐกิจ ซึ่งเกี่ยวกับการครองชีพของมนุษย์ ได้แก่ ทรัพยากรธรรมชาติ การผลิต และการใช้ รวมถึงประเด็นเรื่อง โลกาภิวัตน์กับการพัฒนาการทางเศรษฐกิจ ภูมิศาสตร์วัฒนธรรม และเชื้อชาติ ภาพ : shutterstock.com ประเภทและลักษณะของกิจกรรมทางเศรษฐกิจ กิจกรรมทางเศรษฐกิจประกอบด้วยกิจกรรม 3 ประเภท คือ การผลิต การแลกเปลี่ยนและการบริการ และการบริโภค ซึ่งสามารถแบ่งได้เป็น 3 ขั้นคือ - กิจกรรมทางเศรษฐกิจขั้นปฐมภูมิ (Primary Economic Activities) เป็นการนำทรัพยากรธรรมชาติ และสภาพแวดล้อมมาใช้ประโยชน์โดยตรง เช่น การเก็บเกี่ยวผลผลิตจากธรรมชาติ การเกษตร การล่าสัตว์ การเก็บของป่า การทำป่าไม้ การทำเหมืองแร่ การประมง เป็นต้น - กิจกรรมทางเศรษฐกิจขั้นทุติยภูมิ (Secondary Economic Activities) เป็นการนำวัตถุดิบมาแปลงสภาพ หรือแปรรูป ด้วยกระบวนการผลิตที่เป็นขั้นตอน ให้เป็นผลิตภัณฑ์ หรือสินค้าที่มีมูลค้าสูงขึ้น เช่น กิจการอุตสาหกรรม หัตถกรรม การผลิตพลังงาน การก่อสร้าง - กิจกรรมทางเศรษฐกิจขั้นตติยภูมิ (Tertiary Economic Activities) เป็นกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการนำผลผลิต หรือสินค้าที่ได้จากการผลิตในขั้นทุติยภูมิ มาแจกจ่าย หรือเคลื่อนย้ายไปยังแหล่งตลาด หรือผู้บริโภค เช่น การค้าส่ง การค้าปลีก การค้าภายในประเทศ การค้าระหว่างประเทศ การตลาด การท่องเที่ยว โลกาภิวัตน์กับการพัฒนาการทางเศรษฐกิจ โลกาภิวัตน์ คือ การที่ประชาคมโลก ไม่ว่าจะอยู่ ณ จุดใด สามารถรับรู้ สัมพันธ์ หรือรับผลกระทบจากสิ่งที่เกิดขึ้นได้ในอีกมุมโลกอย่างรวดเร็ว กว้างขวาง อันเป็นผลมาจากการพัฒนาระบบสารสนเทศ ซึ่งส่งผลกระทบต่อกิจกรรมทางเศรษฐกิจในระดับโลกอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ผลของปรากฏการณ์โลกาภิวัฒน์ต่อการพัฒนาทางเศรษฐกิจ แบ่งได้ 2 ปัจจัย 1. นวัตกรรมทางเทคโนโลยี เกิดเทคโนโลยีด้านการขนส่ง และเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร 2. การเปลี่ยนแปลงทางการเมืองและนโยบายทางเศรษฐกิจ เกิดการจัดตั้งองค์การระหว่างประเทศ นโยบายผ่อนปรนกฎระเบียบต่างๆ และการกำเนิดของบรรษัทข้ามชาติ แนวโน้มและการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมในยุคโลกาภิวัตน์นั้น ก็มี 2 ด้าน - การเปลี่ยนแปลงด้านอุปทาน คือฝั่งผู้ผลิตและ/หรือผู้ค้า เกิดความสะดวกและคล่องตัวในการผลิตจากการพัฒนาระบบโซ่อุปทาน เกิดความหลากหลายของช่องทางการจำหน่ายสินค้า และเกิดความคล่องตัวในการเคลื่อนย้ายเงินทุน สินค้า และแรงงาน - การเปลี่ยนแปลงด้านอุปสงค์ของผู้บริโภค เกิดความหลากหลายของสินค้าเพื่อการบริโภค ก่อให้เกิดความต้องการของผู้บริโภคมากขึ้น รวมถึงเกิดการพัฒนาระบบการค้าและการบริการเพื่อตอบสนองความพึงพอใจของผู้บริโภคในระดับปัจเจก กระนั้น ก็มีข้อเสียของโลกาภิวัตน์ต่อการพัฒนาเศรษฐกิจตามมาด้วย คือ เกิดการผลิตที่ฟุ่มเฟือย ทำให้สิ้นเปลืองทรัพยากรธรรมชาติ และเกิดความไม่เป็นธรรมที่เกิดจากกระบวนการผลิต ข้อเสียอีกด้านคือ เกิดการบริโภคที่ฟุ่มเฟือย คือ การซื้อของเกินความจำเป็น รวมถึงเกิดปัญหามลพิษสิ่งแวดล้อมที่เป็นผลมาจากการบริโภคมากเกินไป ภูมิศาสตร์วัฒนธรรม มีลักษณะคล้ายกับภูมิศาสตร์มนุษย์ โดยเป็นการศึกษาเกี่ยวกับรูปแบบการดำรงชีวิตของมนุษย์ในถิ่นต่างๆ ของโลก เป็นต้นว่า - การปรับตนเองให้เข้ากับสภาพแวดล้อม - ระดับความก้าวหน้าทางด้านวิทยาการ - การใช้ที่ดินแบบต่างๆ - ลักษณะความแตกต่างทางเศรษฐกิจ สังคม (เชื้อชาติ ศาสนา ภาษา และอื่นๆ) การปกครอง ภาพ : shutterstock.com เชื้อชาติ (race) กลุ่มเชื้อชาติ คือ ประชากรกลุ่มใหญ่ที่มีความใกล้ชิดกันทางชีวภาพ มีรูปลักษณ์ภายนอกคล้ายคลึงกัน ลักษณะดังกล่าวจะถ่ายทอดจากช่วงอายุคนหนึ่ง ไปอีกช่วงอายุคนถัดไป แบ่งออกเป็น 5 กลุ่มใหญ่ดังนี้ 1. กลุ่มเชื้อชาติคอเคซอยด์ ประกอบด้วย - กลุ่มนอร์ดิก อาศัยทางตอนเหนือ และตะวันตกเฉียงเหนือของทวีปยุโรป เช่น ประชากรในนอร์เวย์ สวีเดน เดนมาร์ก - กลุ่มอัลไพน์ อาศัยบริเวณเทือกเขาแอลป์ในภูมิภาคยุโรปกลาง และทางเหนือของภูมิภาคยุโรปใต้ เช่น ประชากรในตอนใต้ของเยอรมนี ตอนกลางของฝรั่งเศส ตอนเหนือของอิตาลี สวิสเซอร์แลนด์ และออสเตรีย - กลุ่มเมดิเตอร์เรเนียน อาศัยรอบๆ ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน เช่น ประชากรในโปรตุเกส สเปน อิตาลี กรีซ - กลุ่มบอลติก ได้แก่ ประชากรของรัสเซีย บัลแกเรีย สาธารณรัฐเช็ก ลัตเวีย และลิทัวเนีย - กลุ่มตูเรเนียน ได้แก่ ประชากรของตุรกี และประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันตกเฉียงใต้ เช่น อิสราเอล อิรัก อิหร่าน จอร์แดน อัฟกานิสถาน - กลุ่มเฮมิติกและเบอร์เบอร์ อาศัยอยู่บริเวณตอนเหนือของทะเลทรายสะฮารา ในทวีปแอฟริกา - กลุ่มอินดิก อาศัยอยู่ทางเหนือของประเทศอินเดีย ภาคเหนือของประเทศปากีสถาน ตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศเมียนมา 2. กลุ่มเชื้อชาติมองโกลอยด์ ประกอบด้วย - กลุ่มมองโกลอยด์โบราณ ได้แก่ ชาวทิเบต มองโกเลีย จีน เกาหลี ไซบีเรีย และญี่ปุ่น - กลุ่มอาร์กติกมองโกลอยด์ คือพวกเอสกิโม ที่อาศัยอยู่ทางตะวันออกของไซบีเรีย ตะวันตกของรัฐอะแลสกา หมู่เกาะและเขตชายฝั่งอาร์กติกของแคนาดา เกาะกรีนแลนด์ ซามีหรือแลปป์ในสแกนดิเนเวีย อีเวนติในมองโกเลีย และไซบีเรีย - กลุ่มอินโด-มาลายู ได้แก่ ประชากรในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น ชาวเมียนมา ไทย ลาว เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ - กลุ่มอเมริกันอินเดียน คือ ชาวอินเดียนในทวีปอเมริกาเหนือ และอเมริกาใต้ มีหลากหลายกลุ่ม อาทิ เชโรกี โมฮอค อินคา มายา แอชเต็ก 3. กลุ่มเชื้อชาตินีกรอยด์ ประกอบด้วย - แอฟริกันนีกรอยด์ อาศัยทางตอนใต้ของทะเลทรายสะฮารา ในทวีปแอฟริกา - นีกรอยด์ คือพวกที่อยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของทวีปเอเชีย หมู่เกาะในทะเลอันดามัน เกาะสุมาตรา ประเทศมาเลเซีย ประเทศฟิลิปปินส์ 4. กลุ่มเชื้อชาติออสตราลอยด์ คือพวกแอบอริจินี ในประเทศออสเตรเลีย เวดดา ในประเทศศรีลังกา ดราวิเดียน ทางตอนใต้ของประเทศอินเดีย 5. กลุ่มเชื้อชาติโพลีนีเซีย ประกอบด้วย - กลุ่มโพลีนีเซีย อาศัยบริเวณหมู่เกาะทางตะวันออกของมหาสมุทรแปซิฟิก ตั้งแต่ประเทศนิวซีแลนด์ ไปทางตะวันออกจนถึงหมู่เกาะอีสเตอร์ รวมถึงชาวเมารี ในประเทศนิวซีแลนด์ - กลุ่มเมลานีเซีย อาศัยบริเวณหมู่เกาะทางตะวันออกของเกาะนิวกินี - กลุ่มไมโครนีเซีย อาศัยบริเวณหมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิก โดยอยู่ทางเหนือของกลุ่มเมลานีเซีย